రామసుందరం - పదుమూడవసర్గం - తృతీయభాగం

సుందరకాండ – త్రయోదశస్సర్గము - 3

గత్వా తు యది కాకుత్స్థం వక్ష్యామి పర మప్రియమ్ | న దృష్టేతి మయా సీతా తతస్త్యక్ష్యతి జీవితమ్ ||23	(కిష్కింధకు) వెళ్లి, కాకుత్స్థునితో ‘ సీత నాకు కన్పించలేదు ’ అనే అప్రియవార్తను చెప్తే, తత్క్షణమే అతడు జీవితాన్ని చాలిస్తాడు
పరుషం దారుణం క్రూరం తీక్ష్ణ మిన్ద్రియతాపనమ్ | సీతానిమిత్తం దుర్వాక్యం శ్రుత్వా స న భవిష్యతి ||24	పరుషం దారుణం క్రూరం తీక్ష్ణం ఇంద్రియతాపనం అయిన ‘ సీత నాకు కన్పించలేదు ’ అనే దుర్వాక్యం వింటే రాముడుండడు
తం తు కృచ్ఛ్రగతం దృష్ట్వా పఞ్చత్వగతమానసమ్ | భృశానురక్తో మేధావీ న భవిష్యతి లక్ష్మణః ||25	కష్టస్థితికి గురై మరణించాలనుకొనే రాముని చూచి, గాఢానురాగుడు, మేధావి అయిన లక్ష్మణుడు జీవింపడు
వినష్టౌ భ్రాతరౌ శ్రుత్వా భరతోఽపి మరిష్యతి | భరతం చ మృతం దృష్ట్వా శత్రుఘ్నో న భవిష్యతి ||26	సోదరులిద్దఱూ లేరని వినగానే, భరతుడు కూడా మరణిస్తాడు భరతుని మృతి చూచి, శత్రుఘ్నుడు బ్రతుకడు
పుత్రాన్మృతాన్సమీక్ష్యాథ న భవిష్యన్తి మాతరః | కౌసల్యా చ సుమిత్రా చ కైకేయీ చ న సంశయః ||27	పుత్రుల మరణాలను చూచి, తల్లులైన కౌసల్య సుమిత్ర కైకేయిలు జీవించరనేది నిస్సంశయం
కృతజ్ఞస్సత్యసన్ధశ్చ సుగ్రీవః ప్లవగాధిపః | రామం తథా గతం దృష్ట్వా తతస్త్యక్ష్యతి జీవితమ్ ||28	కృతజ్ఞుడు, సత్యసంధుడైన సుగ్రీవుడు, రాముని స్థితి చూసి, జీవితాన్ని చాలిస్తాడు
దుర్మనా వ్యథితా దీనా నిరానన్దా తపస్వినీ | పీడితా భర్తృశోకేన రుమా త్యక్ష్యతి జీవితమ్ ||29	భర్తృశోకంతో పీడింపబడి, పతివ్రతయైన రుమ జీవితాన్ని చాలిస్తుంది
వాలిజేన తు దుఃఖేన పీడితా శోకకర్శితా | పఞ్చత్వం చ గతే రాజ్ఞి తారాఽపి న భవిష్యతి ||30	వాలి మరణంతో దుఃఖపీడితురాలైన తార కూడా సుగ్రీవుడు మరణిస్తే, బ్రతుకదు
మాతాపిత్రోర్వినాశేన సుగ్రీవవ్యసనేన చ | కుమారోఽప్యఙ్గదః కస్మా ద్ధారయిష్యతి జీవితమ్ ||31	తల్లిద్రండ్రుల్ని, పినతండ్రి సుగ్రీవుని, కోల్పోయిన అంగదుడు బ్రతికి ఉండ గలడా?
భర్తృజేన తు దుఃఖేన హ్యభిభూతా వనౌకసః | శిరాంస్యభిహనిష్యన్తి తలైర్ముష్టిభిరేవ చ ||32	ప్రభువు (సుగ్రీవమరణం) వల్ల కల్గిన దుఃఖంతో, వానరులు, అరచేతులతో, పిడికిళ్లతో, తలలు బాదుకొంటారు
సాన్త్వేనానుప్రదానేన మానేన చ యశస్వినా | లాలితాః కపిరాజేన ప్రాణాంస్త్యక్ష్యన్తి వానరాః ||33	సుగ్రీవుని అనునయవచనాలతో, బహుమానాలతో, మన్ననలతో, ఇంతవఱకు లాలింపబడిన వానరులు ప్రాణాలు విడుస్తారు
న వనేషు న శైలేషు న నిరోధేషు వా పునః | క్రీడామనుభవిష్యన్తి సమేత్య కపికుఞ్జరాః ||34 మంగళం మహత్	వానరశ్రేష్ఠులందఱూ కలసి ఇకమీద వన పర్వత గృహాల్లో క్రీడలను అనుభవింపలేరు