పల్లవి. కట్టు కట్టు మామయ్య గొఱ్ఱు 

ఒడికట్టు రైతన్నబిడ్డా

||చ|| గొఱ్ఱు తోలేదే గొర్మానుకొండొల్లు

సాల్లు పాసేదే సంకలాప్రమొల్లు

విత్తనమేసేదే వీరాయి పల్లొల్లు

॥చ|| మెట్లగొట్టోదీ మెట్టుపల్లెల్లలూ

కలుపుతీసేదీ కన్నమడకలొల్లు

ఎత్తిపోసేదీ ఏల్పనూరొల్లు.

॥చ|| కోతకూసేది కోవెలకుంట్లొల్లూ

కట్టగట్టేదీ కడుమూరొల్లూ

గూళ్ళువేసేదీ గూడూరొల్లూ

కవి, ఆమళ్లదిన్నె గోపీనాథ్ గారు రాయలసీమప్రాంతంవారు.

(అప్పరాశ్చెరువు, 

బత్తలపల్లె మండలం, 

అనంతపురం జిల్లా)

కాబట్టి వారి రాయలసీమ ప్రాంత 

మెట్ట వ్యవసాయవిశేషాలను 

వారి మాండలికాలతో కలిపి

ఈ గేయం వ్రాశారు.

కట్టు కట్టు మామయ్య గొఱ్ఱు

= (మామయ్యతో అంటున్నట్లుగా)

మామయ్యా! గొఱ్ఱు కట్టు

(గొఱ్ఱు అంటే

దున్నటానికి, విత్తటానికి పనికివచ్చే పరికరం. కొద్దిగానే పదునై సులువుగా తెగేట్లు ఉంటే గొర్రుతో దున్నుతారు. 

నాగలితో ఒకచాలే దున్నటానికి వీలవుతుంది.

గొర్రుతో మూడునుంచి ఎనిమిదిదాకా చాళ్ళు పడతాయి. మెట్టనేలల్లో చేసే సేద్యం.)

ఒడికట్టు రైతన్నబిడ్డా!

= ఒడికట్టు అంటే ప్రయత్నించు

(సేద్యపు పనికి)పూనుకో!

(రైతు పదమే అన్యదేశ్యం.

ఇక రైతన్న అన్నది 

రాజకీయవాదుల ఆధునిక సృష్టి.)

గొఱ్ఱు తోలేదే గొర్మానుకొండొల్లు 

గొఱ్ఱు తోలే వాళ్లు ఎవరూ అంటే

గొర్మానుకొండొల్లు 

గోరుమానుకొండ అనే ఊరి

(నుండి వచ్చిన)వాళ్లు

(మిగిలినవి కూడా ఇలాగే)

సాల్లు పాసేదే సంకలాప్రమొల్లు

(సాల్లు అంటే చాలుకు బహువచనం.

చాలు పోయు = నాగలి/గొఱ్ఱు మొదలైన పరికరాలతో దున్నినప్పుడు నేల తెగిన పొడుగు)

చాలు పోసేది ఎవరూ అంటే సంకలాప్రమొల్లు

= శంకలాపురం ఊరివాళ్లు

విత్తనమేసేదే వీరాయి పల్లొల్లు

విత్తనాలు వేసేది

వీరే(రాయి)పల్లి ఊరివాళ్లు

మెట్లగొట్టోదీ మెట్టుపల్లెల్లలూ

మెట్టు అంటే 

దంతెనగుజ్జుకు బిగించిన ఇనప పలుగు.

(కోస్తా జిల్లాల్లో పొలాల్లా కాదు 

రాయలసీమవి గట్టినేలలు.

కలుపు మొక్కల్ని మెట్టుతో కొడతారు.

దాంతో అది వేళ్లతో వస్తుంది.)

ఈ మెట్టుగొట్టేవాళ్లు

మెట్టుపల్లె ఊరివాళ్లు.

కలుపుతీసేదీ కన్నమడకలొల్లు

వాళ్లు కొట్టిన తర్వాత 

ఆ కలుపును తీసేది 

కన్నమడకల ఊరివాళ్లు

ఎత్తిపోసేదీ ఏల్పనూరొల్లు

నీటిని ఎత్తిపోయడం అన్నమాట.

గుంటల్లో లేక దొనల్లో ఉన్న నీటిని 

మెరక పొలాలకు

ఏతాంతోనో కపిలతోనో తోడి పొయ్యడం

ఎత్తిపోసేది

వేల్పనూరు అనే ఊరివాళ్లు

కోతకూసేది కోవెలకుంట్లొల్లూ

కోత అంటే పండిన పైరు కొడవళ్ళతో కొయ్యటం

అలా కోతకూసేది

కోయి(వె)లకుంట్ల ఊరివాళ్లు

కట్టగట్టేదీ కడుమూరొల్లూ

కట్ట = పంట కోసివేసిన తర్వాత కొన్ని ‘ఓదె' లు కలిపి కట్టే మోపు

అలా కట్టగట్టేదీ

కడుమూరు వాళ్లు

గూళ్ళువేసేదీ గూడూరొల్లూ

గూడు అంటే 

అడుగున స్తూపకారంగాను, 

పైన కోసుగాను ఉండేట్టు పేర్చిన 

పెద్ద కుప్ప.

జొన్న, కొర్ర, సజ్జ మొ. పైర్లు కోసి, 

ఒక చోట ఇలా కుప్ప వేస్తారు.

కుప్పను రాయలసీమలో గూడు అంటారు.

ఈ విధంగా గూళ్ళువేసేది

గూడూరు వాళ్లు 

(ఆ యా ఊళ్లన్నీ రాయలసీమ జిల్లాల్లోనివి.)

వ్యవసాయవిశేషాలతో పాటు

తన రాయలసీమ ఊళ్లను స్మరించుకోవడం

తద్ద్వారా అందఱికీ ఉపాధి కల్పించడం,

వ్యవసాయం సమిష్టిసృష్టి అని చెప్పడం, 

కవి రచనాసంకల్పం.

(అని నేను అనుకొంటున్నాను.)

ఏమైనా అర్థమయ్యేలా వ్రాశానో లేదో చెప్పండి.

మంగళం మహత్

తబిసిపిట్ట

 తపస్వి వికృతే తబిసి.

పరిశీలించినంతవఱకు

గబ్బిలానికి పర్యాయపదంగా

ఈ తబిసిపిట్ట పదబంధాన్ని 

జాషువాగారే సృష్టించారు 

అని అనిపిస్తోంది.

ఈ తబిసి పదం 

ఆయనకు ఇష్టమై కూడ ఉండనోపు.

తన రచనల్లో 

సబర్మతి తబిసి,

బోసినోటి తబిసి,

తబిసి రాజులు,

తబిసి గుబ్బెతలరాణి

అని ప్రయోగించారు.

(శ్రీ చలమచర్ల రంగాచార్యులు

తమ అలంకారవసంతంలో

తబిసిఱేండ్లు అని ప్రయోగించారు.

మధురాంతకం రాజారాం గారు

తన రాయలసీమ గబ్బిలం కథలో

తబిసిపక్షి అన్నారు.)

ఇక

జాషువా గారు, గబ్బిలం కావ్యంలో గబ్బిలాన్ని "తబిసి పిట్ట " అని ప్రయోగించడానికి గల కారణం ఏమై ఉంటుంది?

అంటే

నిలబడి చేసే తపస్సు,

ఒంటికాలి మీద నిలబడి చేసే తపస్సు,

అంగుష్ఠము ధరణి మోపి 

అతి ఘోరంగా చేసే తపస్సు,

(అగస్త్యుడు గంగాయమునాతీరోత్సంగమున ప్రయాగను ఇలా తపస్సు చేశాడు),

తలక్రిందులుగా చేసే తపస్సు

(వాలఖిల్యులు చేశారు)

ఇలా తపస్సులో రకాలున్నాయి.

గబ్బిలం స్వభావసిద్ధంగా

తలక్రిందులుగా వ్రేలాడుతూంటుంది.

(శరీరాన్ని తలక్రిందులుగా వేలాడతీయడం వల్ల గాలిలోని స్పందనలను, ప్రతిధ్వనులనూ సులువుగా వినగలుగుతుంది.)

దాన్ని కవి తలక్రిందుల తపస్సుగా

ఊహించి, తబిసిపిట్ట అన్నారు.

అయితే ఆ పద్యంలో సార్థకంగా వాడినట్లు అనిపించదు. ఒక పర్యాయపదంగానే

వాడినట్లు అనిపిస్తుంది.

కానీ ఒక ప్రయోజనం సిద్ధిస్తోంది.

ముందు ముందు

తానొక సందేశాన్ని మోసుకొని వెళ్లాలని,

భారతదేశం దక్షిణప్రాంతంలోని 

తంజావూరునుండి

ఉత్తరదిశలోని కాశీవిశ్వేశ్వరుని ఒద్దకు ,

బహుదూరం ప్రయాణించాలని 

అది ఒక తపస్సని సూచించటానికై

తబిసిపిట్ట అని ప్రయోగించి,

ముందుకథను సూచించారు.

ఇంకా విశేషం ఉంటే పండితులు చెప్పగలరు.

~మంగళం మహత్~