రామసుందరం - పదవసర్గం

సుందరకాండ - దశమస్సర్గము

తత్ర దివ్యోపమం ముఖ్యం స్ఫాటికం రత్నభూషితమ్ | అవేక్షమాణో హనుమాన్ దదర్శ శయనాసనమ్ || 1 ||	హనుమంతుడు ఆ భవనంలో ఒక శయనాసనాన్ని (తల్పాన్ని) చూశాడు.
దాంతకాంచనచిత్రాంగై: వైడూర్యైశ్చ వరాసనై: | మహార్హాస్తరణోపేతై: ఉపపన్నం మహాధనై: || 2 ||	మేలైన ఆసనాలు కల్గి, దేవలోకంలోని శయనాసనంలా ఉందది.
తస్య చైకతమే దేశే దివ్యమాలావిభూషితమ్ | దదర్శ పాండురం ఛత్రం తారాధిపతిసన్నిభమ్ || 3 ||	ఆ శయనాసనానికి ఊర్ధ్వభాగంలో తెల్లని ఛత్రాన్ని చూశాడు.
జాతరూపపరిక్షిప్తం చిత్రభానుసమప్రభమ్ | అశోకమాలావితతం దదర్శ పరమాసనమ్ || 4 ||	అశోకమాలలతో కూడిన ఆ ఆసనం సూర్యకాంతి సమానమైనది.
వాలవ్యజనహస్తాభి: వీజ్యమానం సమంతత: | గంధైశ్చ వివిధైర్జుష్టం వరధూపేన ధూపితమ్ || 5 ||	అన్ని దిక్కులకూ సుగంధభరితమైన గాలి తగిలేలా కొందఱు స్త్రీలు చామరాలతో విసరుతున్నారు.
పరమాస్తరణాస్తీర్ణమ్ ఆవికాజినసంవృతమ్ | దామభిర్వరమాల్యానాం సమంతాదుపశోభితమ్ || 6 ||	మేలైన ఆస్తరణాలు, ఉన్నికంబళ్లు, సుగంధపుష్పమాలికలతో శోభిల్లుతున్న
తస్మిన్ జీమూతసంకాశం ప్రదీప్తోత్తమకుండలమ్ | లోహితాక్షం మహాబాహుమ్ మహారజతవాససమ్ || 7 || లోహితేనానులిప్తాంగం చందనేన సుగంధినా | సంధ్యారక్తమివాకాశే తోయదం సతటిద్గణమ్ || 8 ||	ఆ తల్పంపై నిద్రిస్తున్న రావణుని హనుమంతుడు చూశాడు. ఆతడు నల్లని మేఘంలా ఉన్నాడు. కర్ణకుండలాలు మెరుస్తున్నాయి. శరీరంపై ఎఱ్ఱచందనం పూయబడిఉంది. ఆభరణాలు ధగధగ మెరుస్తున్నాయి. మెరుపులతో కూడిన మేఘంలా ఉన్నాడు.
వృతమాభరణైర్దివ్యై: సురూపం కామరూపిణమ్ | సవృక్షవనగుల్మాఢ్యం ప్రసుప్తమివ మందరమ్ || 9 ||	మందరపర్వతం నిద్రిస్తున్నట్లు నిశ్చలంగా ఉన్నాడు.
క్రీడిత్వోపరతం రాత్రౌ                         వరాభరణభూషితమ్ | ప్రియం రాక్షసకన్యానాం రాక్షసానాం సుఖావహమ్ || 10 ||	రాక్షసులకు రాక్షసకన్యలకు సుఖప్రియాలు కల్గించే
పీత్వాప్యుపరతం చాపి దదర్శ స మహాకపి: | భాస్వరే శయనే వీరం ప్రసుప్తం రాక్షసాధిపమ్ || 11 ||	ఆ రావణుడు త్రాగి, ఉపరతుడై, గాఢంగా నిద్రిస్తున్నాడు.
నిశ్శ్వసంతం యథా నాగం రావణం వానరర్షభ: | ఆసాద్య పరమోద్విగ్న: సోపాసర్పత్ సుభీతవత్ || 12 ||	నాగం(పాము/ఏనుగు)లా నిశ్శ్వాసాలు విడుస్తున్న రావణుని   హనుమంతుడు సమీపించి, ఉద్విగ్నుడై, దూరం జరిగాడు.
అథారోహణమాసాద్య వేదికాంతరమాశ్రిత: | సుప్తం రాక్షసశార్దూలమ్ ప్రేక్షతే స్మ మహాకపి: || 13 ||	సోపానమార్గంలో మఱొక వేదిక మీద కూర్చొని, రావణుని మీదికి దృష్టి సారించాడు.
శుశుభే రాక్షసేంద్రస్య స్వపతశ్శయనోత్తమమ్ | గంధహస్తిని సంవిష్టే యథా ప్రస్రవణం మహత్ || 14 ||	ఆ మహాతల్పం సెలయేఱులా ఉంది. నిద్రిస్తున్న రావణుడందులోకి ప్రవేశించిన  మదగజంలా ఉన్నాడు. ( సెలయేఱులోకి మదగజం ప్రవేశించగానే, మిగిలిన మగఏనుగులు భయపడి పారిపోతాయి. ఆడఏనుగులు మాత్రమే అక్కడ ఉంటాయి.)
కాంచనాంగదసన్నద్ధౌ దదర్శ స మహాత్మన: | విక్షిప్తౌ రాక్షసేంద్రస్య భుజావింద్రధ్వజోపమౌ || 15 ||	బంగారు భుజకీర్తులతో ఇంద్రధ్వజసమానమైన రావణుని చాచిన బాహువులను చూశాడు.
ఐరావతవిషాణాగ్రై: ఆపీడనకృతవ్రణౌ | వజ్రోల్లిఖితపీనాంసౌ విష్ణుచక్రపరిక్షతౌ || 16 ||	ఆ బాహువులపై ఐరావతం కోరలవల్ల, వజ్రాయుధంవల్ల, విష్ణుచక్రంవల్ల ఏర్పడిన గాయాల గుర్తులు కనబడుతున్నాయి.
పీనౌ సమసుజాతాంసౌ సంగతౌ బలసంయుతౌ | సులక్షణనఖాంగుష్ఠౌ స్వంగుళీతలలక్షితౌ || 17 ||	అవి బలంతో బాగా బలసి, ఇనుపగుదియల్లా, ఏనుగుతొండాల్లా గుండ్రంగా ఉన్నాయి.
సంహతౌ పరిఘాకారౌ వృత్తౌ కరికరోపమౌ | విక్షిప్తౌ శయనే శుభ్రే పంచశీర్షావివోరగౌ || 18 ||	ఆ తల్పంపై చాచబడిన ఆ బాహువులు ఐదుపడగల సర్పాల్లా ఉన్నాయి.
శశక్షతజకల్పేన సుశీతేన సుగంధినా | చందనేన పరార్ధ్యేన స్వనులిప్తౌ స్వలంకృతౌ || 19 ||	ఎఱ్ఱని, చల్లని చందనాలు ఆ బాహువులపై పూయబడి ఉన్నాయి.
ఉత్తమస్త్రీవిమృదితౌ గంధోత్తమనిషేవితౌ | యక్షకిన్నరగంధర్వ దేవదానవరావిణౌ || 20 ||	స్త్రీలచే పిసుకబడే, దేవదానవాదులను బాధించే ఆ బాహువులు
దదర్శ స కపిస్తస్య బాహూ శయనసంస్థితౌ | మందరస్యాంతరే సుప్తౌ మహాహీ రుషితావివ || 21 ||	మందరగిరిగుహలో నిద్రిస్తున్న క్రుద్ధభుజంగాల్లా ఉన్నాయి.
తాభ్యాం స పరిపూర్ణాభ్యాం భుజాభ్యాం రాక్షసేశ్వర: | శుశుభే౭చలసంకాశ: శృంగాభ్యామివ మందర: || 22 ||	పరిపూర్ణమైన ఆ భుజాలతో  రావణుడు శిఖరాలతో కూడిన మందరగిరిలా ఉన్నాడు.
చూతపున్నాగసురభి: వకుళోత్తమసంయుత: | మృష్టాన్నరససంయుక్త: పానగంధపురస్సర: || 23 ||	ఆతని నిట్టూర్పులు అన్నరసగంధాలను ( మామిడి, పున్నాగ  మృష్టాన్నరసపానాది గంధాలు)
తస్య రాక్షససింహస్య నిశ్చక్రామ మహాముఖాత్ | శయానస్య వినిశ్శ్వాస: పూరయన్నివ తద్గృహమ్ || 24 ||	మందిరాన్ని నింపుతున్నవో  అన్నట్లుగా వెదజల్లుతున్నాయి.
ముక్తామణివిచిత్రేణ కాంచనేన విరాజితమ్ | ముకుటేనాపవృత్తేన కుండలోజ్జ్వలితాననమ్ || 25 ||	ఆ రావణుడు, కొంచెం ఒరిగిన సువర్ణకిరీటం, మనోహరమైన ముఖం
రక్తచందనదిగ్ధేన తథా హారేణ శోభినా | పీనాయతవిశాలేన వక్షసా౭భివిరాజితమ్ || 26 ||	విశాల వక్షఃస్థలం
పాండురేణాపవిద్ధేన క్షౌమేణ క్షతజేక్షణమ్ | మహార్హేణ సుసంవీతం పీతేనోత్తమవాససా || 27 ||	పీతవస్త్రాలు కల్గి
మాషరాశిప్రతీకాశం నిశ్శ్వసంతం భుజంగవత్ | గాంగే మహతి తోయాంతే ప్రసుప్తమివ కుంజరమ్ || 28 ||	మినుములరాశిలాగున్నాడు. మహాసర్పంలా నిట్టూర్పులు విడుస్తున్నాడు. గంగాజలాలమధ్య నిద్రిస్తున్న ఏనుగులా ఉన్నాడు.
చతుర్భి: కాంచనైర్దీపై: దీప్యమానచతుర్దిశమ్ | ప్రకాశీకృతసర్వాంగం మేఘం విద్యుద్గణైరివ || 29 ||	కాంచనదీపపుకాంతులమధ్య ఆతడు విద్యుద్గణాలమధ్య మేఘంలా ఉన్నాడు.
పాదమూలగతాశ్చాపి దదర్శ సుమహాత్మన: | పత్నీ స్స ప్రియభార్యస్య తస్య రక్ష:పతేర్గృహే || 30 ||	అలాంటి రావణుని, ఆతని పాదాలచెంత ఉన్న ఆతని భార్యలందఱ్నీ హనుమంతుడు చూశాడు.
శశిప్రకాశవదనా: చారుకుండలభూషితా: | అమ్లానమాల్యాభరణా దదర్శ హరియూథప: || 31 ||	ఆ రావణపత్నులందఱూ సహజంగానూ, అలంకరణలతోనూ అందంగా ఉన్నారు.
నృత్తవాదిత్రకుశలా రాక్షసేంద్రభుజాంకగా: | వరాభరణధారిణ్యో నిషణ్ణా దదృశే హరి: || 32 ||	నృత్యవాద్యకళావిశారదులు వారు. రావణుని భుజాలపైన ఒడిలోను నిద్రిస్తున్నారు.
వజ్రవైడూర్యగర్భాణి శ్రవణాంతేషు యోషితామ్ | దదర్శ తాపనీయాని కుండలాన్యంగదాని చ || 33 ||	వారి కుండలాలు, దండకడియాలు చూశాడు.
తాసాం చంద్రోపమైర్వక్త్రై: శుభైర్లలితకుండలై: | విరరాజ విమానం తత్ నభస్తారాగణైరివ || 34 ||	వారికాంతులతో ఆ విమానం నక్షత్రాలకాంతితో వెలిగే ఆకాశంలా ఉంది.
మదవ్యాయామఖిన్నాస్తా రాక్షసేంద్రస్య యోషిత: | తేషు తేష్వవకాశేషు ప్రసుప్తా: తనుమధ్యమా: || 35 ||	మదవ్యాయామంలో అలసి, గాఢనిద్రలో మునిగిపోయారు.
అంగహారైస్తథైవాన్యా కోమలైర్నృత్తశాలినీ | విన్యస్తశుభసర్వాంగీ ప్రసుప్తా వరవర్ణినీ || 36 ||	నృత్యనేర్పరి అయిన ఒక శుభాంగి నృత్యభంగిమలతోనే నిద్రిస్తోంది.
కాచిద్వీణాం పరిష్వజ్య ప్రసుప్తా సంప్రకాశతే | మహానదీప్రకీర్ణేవ నళినీ పోతమాశ్రితా || 37 ||	మహానదీప్రవాహంలో నావను ఆశ్రయించిన పద్మలతలా ఒక లతాంగి వీణను కౌగిలించుకొని నిద్రిస్తోంది.
అన్యా కక్షగతేనైవ మడ్డుకేనాసితేక్షణా | ప్రసుప్తా భామినీ భాతి బాలపుత్రేవ వత్సలా || 38 ||	మడ్డుకం అనే ఒక చర్మవాద్యాన్ని చంకలో ఉంచుకొని నిద్రిస్తున్న ఒక తరుణి చంకలో పిల్లాడు కలిగిన ఇంతిలా ఉంది.
పటహం చారుసర్వాంగీ పీడ్య శేతే శుభస్తనీ | చిరస్య రమణం లబ్ధ్వా పరిష్వజ్యేవ భామినీ || 39 ||	ప్రియుని కౌగిలించుకొన్న పడతిలా ఒక సుందరి పటహం అనే చర్మవాద్యాన్ని వక్షఃస్థలానికి అదుముకొని నిద్రిస్తోంది.
కాచిద్వంశం పరిష్వజ్య సుప్తా కమలలోచనా | రహ: ప్రియతమం గృహ్య సకామేవ చ కామినీ || 40 ||	తమకంతో ప్రియుని కౌగిలించుకొన్న కామినిలా ఒక భామిని వేణువును హృదయానికి హత్తుకొని నిద్రిస్తోంది.
విపంచీం పరిగృహ్యాన్యా నియతా నృత్తశాలినీ | నిద్రావశమనుప్రాప్తా సహకాంతేవ భామినీ || 41 ||	ఒక రమణి విపంచిని ఎదపై చేర్చుకొని, నిద్రిస్తోంది.
అన్యా కనకసంకాశై: మృదుపీనైర్మనోరమై: | మృదంగం పరిపీడ్యాంగై: ప్రసుప్తా మత్తలోచనా || 42 ||	మృదంగాన్ని కౌగిలించుకొని ఒక ముదిత, నిద్రిస్తోంది.
భుజపార్శ్వాంతరస్థేన కక్షగేణ కృశోదరీ | పణవేన సహానింద్యా సుప్తా మదకృతశ్రమా || 43 ||	చంకలో పణవంతో ఒక జాణ నిద్రిస్తోంది.
డిండిమం పరిగృహ్యాన్యా తథైవాసక్తడిండిమా | ప్రసుప్తా తరుణం వత్సమ్ ఉపగుహ్యేన భామినీ || 44 ||	డిండిమ వాద్యాన్ని గ్రహించి ఒక నెలత, నిద్రిస్తోంది.
కాచిదాడంబరం నారీ భుజసంయోగపీడితమ్ | కృత్వా కమలపత్రాక్షీ ప్రసుప్తా మదమోహితా || 45 ||	ఆడంబరం అనే తూర్యవాద్యాన్ని హత్తుకొని ఒక అతివ నిద్రిస్తోంది.
కలశీమపవిధ్యాన్యా ప్రసుప్తా భాతి భామినీ | వసంతే పుష్పశబలా మాలేవ పరిమార్జితా || 46 ||	గాఢనిద్రలో తెలియక ఒక కలకంఠి కలశాన్ని తోసింది. దాంతో అందులోని గంధోదకంతో ఆవిడ తడిసిపోయింది. అపుడామె వాడిపోకుండా నీటితో తడిపిన విచిత్రవర్ణపుష్పలతలా ఉంది.
పాణిభ్యాం చ కుచౌ కాచిత్ సువర్ణకలశోపమౌ | ఉపగుహ్యాబలా సుప్తా నిద్రాబలపరాజితా || 47 ||	ఒక అబల తన బంగారుకలశాలను చేతులతో కప్పుకొని నిద్రిస్తోంది.
అన్యా కమలపత్రాక్షీ పూర్ణేందుసదృశాననా | అన్యామాలింగ్య సుశ్రోణీం ప్రసుప్తా మదవిహ్వలా || 48 ||	ఒక రమణి మఱొక రామను మదవిహ్వలయై కౌగిలించుకొని నిద్రిస్తోంది.
ఆతోద్యాని విచిత్రాణి పరిష్వజ్య వరస్త్రియ: | నిపీడ్య చ కుచైస్సుప్తా: కామిన్య: కాముకానివ || 49 ||	అక్కడి స్త్రీలు చిత్రవిచిత్రచతుర్విధవాద్యాలను హృదయాలకు హత్తుకొని నిద్రిస్తున్నారు.
తాసామేకాంతవిన్యస్తే శయానాం శయనే శుభే | దదర్శ రూపసంపన్నామ్ అపరాం స కపి: స్త్రియమ్ || 50 ||	ఆ కాంతల్లో మిక్కిలి అందమైన ఒక స్త్రీ ప్రత్యేకశయ్యపై నిద్రిస్తుండడం మారుతి చూశాడు.
ముక్తామణిసమాయుక్తై: భూషణైస్సువిభూషితామ్ | విభూషయంతీమివ తత్ స్వశ్రియా భవనోత్తమమ్ || 51 ||	ఆమె తన శరీర, ఆభరణాలకాంతితో ఆ మహాభవనాన్ని ప్రకాశింపచేస్తున్నట్లుంది.
గౌరీం కనకవర్ణాభామ్ ఇష్టామంత:పురేశ్వరీమ్ | కపిర్మందోదరీం తత్ర శయనాం చారురూపిణీమ్ || 52 ||	కనకవర్ణాంగి, రావణుని పట్టమహిషి అయిన ఆ మందోదరి రూపం మనోహరంగా ఉంది.
స తాం దృష్ట్వా మహాబాహు: భూషితాం మారుతాత్మజ: | తర్కయామాస సీతేతి రూపయౌవనసంపదా | హర్షేణ మహతా యుక్తో ననంద హరియూథప: || 53 ||	రూప యౌవన సౌభాగ్యాలను బట్టి ఆమె సీతయై ఉండవచ్చుననుకొని, మిక్కిలి హర్షోల్లసితుడయ్యాడు.
ఆస్ఫోటయామాస చుచుంబ పుచ్ఛం ననంద చిక్రీడ జగౌ జగామ | స్తంభానరోహన్నిపపాత భూమౌ నిదర్శయన్ స్వాం ప్రకృతిం కపీనామ్ || 54 ||	ఆనందంతో భుజాస్ఫాలనం కావించాడు. తోకను ముద్దాడాడు. అటూ ఇటూ గంతులు వేశాడు. స్తంభాలమీదకు ప్రాకాడు. క్రిందికి జారాడు. కపిస్వభావాన్ని ప్రదర్శించాడు.

 

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకియే ఆదికావ్యే సుందరకాండే దశమస్సర్గః (10)

శుభం భూయాత్