అవకాశో న సాంత్వస్య
రాక్షసేష్వభిగమ్యతే |
న దానస్య న భేదస్య
నైవ యుద్ధస్య దృశ్యతే || 29
|
రాక్షసులు కాబట్టి సామోపాయానికి అవకాశం లేదు.
ధనవంతులు కాన దానమూ పనిచేయదు.
బలవంతులు కాబట్టి భేదానికీ చోటు లేదు.
ఇక యుద్ధమన్న పరిస్థితి కనిపించడం లేదు.
( నాలుగు ఉపాయాలూ * నిరర్థకాలు )
|
చతుర్ణామేవ హి గతి:
వానరాణాం మహాత్మనామ్ |
వాలిపుత్రస్య నీలస్య
మమ రాజ్ఞశ్చ ధీమత: || 30
|
అంగదుడు, *
నీలుడు, *
నేను,
సుగ్రీవుడు * మాత్రమే
లంకలోకి ప్రవేశించగలం.
|
యావజ్జానామి వైదేహీం
యది జీవతి వా న వా |
తత్రైవ చింతయిష్యామి
దృష్ట్వా తాం జనకాత్మజామ్ || 31
|
అయినా
వైదేహి బ్రతికి ఉందా లేదా
అని తెలుసుకొని,
ఆమెను చూచిన తర్వాతే
ఆలోచించడం యుక్తం.”
|
తతస్స చింతయామాస
ముహూర్తం కపికుంజర: |
గిరిశృంగే స్థితస్తస్మిన్
రామస్యాభ్యుదయే రత: || 32
|
రామాభ్యుదయరతుడైన
హనుమంతుడు,
ఆ గిరి శిఖరం మీద నిలచి,
క్షణం ఆలోచించాడు.
|
అనేన రూపేణ మయా
న శక్యా రక్షసాం పురీ |
ప్రవేష్టుం రాక్షసైర్గుప్తా
క్రూరైర్బలసమన్వితై: || 33
|
“ క్రూరులు, బలవంతులు అయిన
రాక్షసులు రక్షించే ఈ లంకాపురంలోకి,
నే నీ రూపంలో ప్రవేశించడం అసాధ్యం.
|
ఉగ్రౌజసో మహావీర్యా
బలవంతశ్చ రాక్షసా: |
వంచనీయా మయా సర్వే
జానకీం పరిమార్గతా || 34
|
ఉగ్రులు, మహాబలురైన
ఈ రాక్షసుల కన్నుగప్పి,
జానకి*ని వెతకాలి.
|
లక్ష్యాలక్ష్యేణ రూపేణ
రాత్రౌ లంకాపురీ మయా |
ప్రవేష్టుం ప్రాప్తకాలం మే
కృత్యం సాధయితుం మహత్ || 35
|
కనబడీ కనబడని (సూక్ష్మ)
రూపాన్ని ధరించి,
రాత్రిపూట
ప్రవేశించటం యుక్తం”.
|
తాం పురీం తాదృశీం దృష్ట్వా
దురాధర్షాం సురాసురై: |
హనుమాన్ చింతయామాస
వినిశ్చిత్య ముహుర్ముహు: || 36
|
సురాసురులకు దుర్భేద్యమైన లంకను చూచి,
సీతను వెతికే రీతిని నిశ్చయింఛుకొన్నా,
హనుమంతుడు,
మాటిమాటికీ ఆలోచించాడు.
|
కేనోపాయేన పశ్యేయం
మైథిలీం జనకాత్మజామ్ |
అదృష్టో రాక్షసేంద్రేణ
రావణేన దురాత్మనా || 37
|
“రావణునికి తెలియకుండా
మైథిలి*ని చూడాలి.
దానికేది ఉపాయం?
|
న వినశ్యేత్ కథం కార్యం
రామస్య విదితాత్మన: |
ఏకామేకశ్చ పశ్యేయం
రహితే జనకాత్మజామ్ || 38
|
రామకార్యం భంగం కాకుండా ఎలా ప్రవర్తించాలి?
ఏకాంత ప్రదేశంలో
ఒంటరిగా ఉండే
సీతను
నేనొక్కడనే ఎలా చూడగలను?
|
భూతాశ్చార్థా విపద్యంతే
దేశకాలవిరోధితా |
విక్లబం దూతమాసాద్య
తమస్సూర్యోదయే యథా || 39
|
దూత అవివేకం వల్ల
ఫలితాలనిచ్చే పనులు కూడా
దేశకాలవిరోధాలై
సూర్యోదయకాలంలో
చీకట్లలా నశిస్తాయి.
|
అర్థానర్థాంతరే బుద్ధి:
నిశ్చితాపి న శోభతే |
ఘాతయంతి హి కార్యాణి
దూతా: పండితమానిన: ||
40
|
తాము పండితులమని
అహంకరించే దూతలవల్ల
ఏం చేయాలో
ముందే నిశ్చయించిన
పనులైనా సఫలం కావు.
|
న వినశ్యేత్ కథం కార్యం
వైక్లబ్యం న కథం భవేత్ |
లంఘనం చ సముద్రస్య
కథం ను న వృథా భవేత్ || 41
|
ఏం చేస్తే,
రామకార్యం చెడకుండా,
నాకు అవివేకి అనే పేరు రాకుండా,
సముద్ర లంఘనం వ్యర్థం కాకుండా.
ఉంటుంది?
|
మయి దృష్టే తు రక్షోభీ
రామస్య విదితాత్మన: |
భవేద్వ్యర్థమిదం కార్యం
రావణానర్థమిచ్ఛత: || 42
|
నేను,
రాక్షసుల కంటబడితే,
రావణసంహారాన్ని
కోరుతున్న
రాముని కార్యం వ్యర్థం.
|
న హి శక్యం క్వచిత్ స్థాతుమ్
అవిజ్ఞాతేన రాక్షసై: |
అపి రాక్షసరూపేణ
కిముతాన్యేన కేనచిత్ || 43
|
రాక్షసరూపాన్ని ధరించినా,
లంకలో ఎక్కడుండటానికి సాధ్యం కాదు.
రాక్షసులు పసిగట్టగలరు.
ఇక ఇతర రూపాల గుఱించి,
చెప్పడం ఎందుకు?
|
వాయురప్యత్ర నాజ్ఞాత:
చరేదితి మతిర్మమ |
న హ్యస్త్యవిదితం కించిత్
రాక్షసానాం బలీయసామ్ || 44
|
రాక్షసులకు తెలియకుండా
ఈ లంకలో
గాలి కూడా
తిరగదనుకొంటున్నాను.
వీరికి తెలియనిది లేదు.
|
ఇహాహం యది తిష్ఠామి
స్వేన రూపేణ సంవృత: |
వినాశముపయాస్యామి
భర్తురర్థశ్చ హీయతే || 45
|
నేనిక్కడ నా నిజరూపంతో ఉంటే
నాకు కీడు తప్పదు.
ప్రభుకార్యం కూడా
చెడిపోతుంది.
|
తదహం స్వేన రూపేణ
రజన్యాం హ్రస్వతాం గత: |
లంకామభిషపతిష్యామి
రాఘవస్యార్థసిద్ధయే || 46
|
అందువల్ల
సూక్ష్మరూపాన్ని ధరించి,
రాత్రివేళ
లంకలోకి ప్రవేశిస్తాను.
|
రావణస్య పురీం రాత్రౌ
ప్రవిశ్య సుదురాసదామ్ |
విచిన్వన్ భవనం సర్వం
ద్రక్ష్యామి జనకాత్మజామ్ || 47
|
తేలికగా ప్రవేశించరాని
ఈ నగరాన్ని
రాత్రివేళ ప్రవేశించి,
అన్ని భవనాలను పూర్తిగా వెదకి,
సీతను దర్శిస్తాను."
|
ఇతి నిశ్చిత్య హనుమాన్
సూర్యస్యాస్తమయం కపి: |
ఆచకాంక్షే తదా వీరో
వైదేహ్యా దర్శనోత్సుక: || 48
|
అని హనుమంతుడు నిశ్చయించుకొని,
వైదేహీ దర్శనార్థం
ఉత్సుకత పడుతూ
సూర్యాస్తమయం కోసం
ఎదురుచూడసాగాడు.
|
సూర్యే చాస్తంగతే రాత్రౌ
దేహం సంక్షిప్య మారుతి: |
పృషదంశకమాత్రస్సన్
బభూవాద్భుతదర్శన: || 49
|
సూర్యుడస్తమించగానే
వాయుపుత్రుడు,
మార్జాల*మంత ప్రమాణాన
తన రూపాన్ని కుదించుకొని,
చూసేవారికి
ఆశ్చర్యం కల్గించాడు.
|
ప్రదోషకాలే హనుమాన్
తూర్ణముత్పుత్య వీర్యవాన్ |
ప్రవివేశ పురీం రమ్యాం
సువిభక్తమహాపథామ్ || 50
|
ఆ ప్రదోష*కాలంలో
వేగంగా ఎగిరి,
చక్కగా విభజింపబడిన
రాజమార్గాలు కల
లంకలోకి ప్రవేశించాడు.
|
ప్రాసాదమాలావితతాం
స్తంభై: కాంచనరాజతై: |
శాతకుంభమయైర్జాలై:
గంధర్వనగరోపమామ్ || 51
|
ప్రాసాదాల వరుసలతో
బంగారు వెండి స్తంభాలతో
బంగారు కిటికీలతో
గంధర్వనగరంలా,
|
సప్తభౌమాష్టభౌమైశ్చ
స దదర్శ మహాపురీమ్ |
తలై: స్ఫటికసంకీర్ణై:
కార్తస్వరవిభూషితై: || 52
|
తలాలు స్ఫటికమణులతో పొదగబడి,
సువర్ణభూషితాలైన
ఏడంతస్తుల, ఎనిమిదంతస్తుల
భవనాలతో ఒప్పే
ఆ నగరాన్ని హనుమంతుడు చూశాడు.
|
వైడూర్యమణిచిత్రైశ్చ
ముక్తాజాలవిభూషితై: |
తలైశ్శుశుభిరే తాని
భవనాన్యత్ర రక్షసామ్ || 53
|
రాక్షస భవన భూభాగాలు
వైడూర్యమణులతో చిత్రింపబడి,
ముత్యాలతో అలంకరింపబడి,
ప్రకాశిస్తున్నాయి.
|
కాంచనాని చ చిత్రాణి
తోరణాని చ రక్షసామ్ |
లంకాముద్యోతయామాసు:
సర్వతస్సమలంకృతామ్ || 54
|
రాక్షసగృహచిత్రతోరణాలు
బంగారంతో నిర్మింపబడినవై
సమలంకృతమైన
లంకను మఱింత ప్రకాశింపచేస్తున్నాయి.
|
అచింత్యామద్భుతాకారాం
దృష్ట్వా లంకాం మహాకపి: |
ఆసీద్విషణ్ణో హృష్టశ్చ
వైదేహ్యా దర్శనోత్సుకః || 55
|
అచింత్యం, అద్భుతం అయిన ఆ లంకను చూచి,
హనుమంతుడు,
విషాదానికీ లోనయ్యాడు.
వైదేహీదర్శనకుతూహలుడై
సంతోషాన్నీ పొందాడు.
|
స పాండురోద్విద్ధవిమానమాలినీం
మహార్హజాంబూనదజాల తోరణాం |
యశస్వినీం రావణబాహుపాలితాం
క్షపాచరైః భీమబలైః స్సమావృతామ్|| 56
|
స్వచ్ఛరాజప్రసాదపంక్తులతో,
బంగారుకిటికీలతో, తోరణాలతో,
భీమబలురైన రాక్షసులతో,
ప్రసిద్ధమైన లంకను
హనుమంతుడు చూశాడు.
|
చంద్రో౭పి సాచివ్యమివాస్య కుర్వన్
తారాగణై ర్మధ్యగతో విరాజన్ |
జ్యోత్స్నావితానేన వితత్య లోకమ్
ఉత్తిష్ఠతే నైకసహస్రరశ్మిః || 57
|
అప్పుడు
వేలకిరణాలు గల చంద్రుడు
తారగణాలమధ్య విలసిల్లుతూ,
వెన్నెలచాందినీతో లోకాన్ని కప్పివేస్తూ,
హనుమంతునికి సహాయం చేస్తున్నవానిలా
ఉదయించాడు.
|
శంఖప్రభం క్షీరమృణాళవర్ణమ్
ఉద్గచ్ఛమానం వ్యవభాసమానమ్ |
దదర్శ చంద్రం స హరిప్రవీరః
పోఫ్లూయమానం సరసీవ హంసమ్ || 58
|
ఉదయించి, పైకి వస్తున్న చంద్రుడు
శంఖప్రభలతో
పాలలాంటి తెల్లని తామర తూడుల వర్ణాలతో,
ప్రకాశిస్తూ,
సరస్సున ఈదుతున్న హంసలా
మనోహరంగా ఉన్నాడు.
అట్టి చంద్రుని హనుమంతుడు చూశాడు.
|
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
*ఉపాయం = సాధనం.
ఇవి నాలుగు.
సామం, దానం, భేదం, దండం.
ఇవి అనుకూలం కానివారిని
అనుకూలం చేసుకోవడానికి / లొంగదీసుకోవడానికి / శత్రువును జయించడానికి ఉపయోగించేవి.
1.సామం - అనుకూలప్రవర్తనరూపమైన ఉపాయం.
ఇది 5 రకాలు.
1. పరస్పరోపకారం కనిపింపజేయటం
- నీవది చేస్తే నేనిది చేస్తా......... మొదలైనవి
2. మంచితనం చేయడం. - మంచి చేసుకోవడం.
3. గుణాల్ని
కొనియాడటం - పొగడడం.
4. చుట్టఱికాన్ని తెలుపడం. - మనం మనం చుట్టాలం.
5. నేను
నీవాడనని మంచి మాటలాడడం. - నీవూ నేనూ ఒకటే......మొదలైనవి
2. దానం
= ఇవ్వడం.
ఇదీ 5 రకాలే. 1. తన ధనం (అంతా)
ఇవ్వడం.
2. ఎక్కడి ధనమైనా తీసుకొంటే దానికి తాను అనుకూలంగా
ఉండటం.
3. అపూర్వవస్తువులను ఇవ్వడం.
4. ఇంకొకఱి ధనం పుచ్చుకొనేలా చేయడం.
5. అప్పు తీర్చడం.
3. భేదం = విడగొట్టడం.
ఇది 3 రకాలు. 1. శత్రువుల స్నేహాన్ని
పాడుచేయడం.
2. శత్రువుల మధ్య ఘర్షణ పుట్టించడం.
3. బెదిరించడం.
4. దండం = దండించడం.
ఇది 3 రకాలు. 1. ధనం హరించడం.
2. పీడించడం. (బాధ పెట్టడం)
3. వధించడం. (చంపడం)
కొందఱు రాజనీతికోవిదులు మాయ,
ఉపేక్ష,
ఇంద్రజాలం
ఈ మూడూ కలిపి సప్తోపాయాలు అన్నారు.
మాయ = మోసం అని చెప్పుకోవచ్చు.
ఉపేక్ష = పట్టించుకోకపోవడం.
ఇంద్రజాలం = కనికట్టు చేయడం.
ఇవి కాక నాయకుడు నాయిక
కోపాన్ని పోగొట్టేటప్పుడు ఉపయోగించే ఉపాయాలు ఆఱు.
సామం, దానం,
భేదం, ఉపేక్ష, నతి
( నమస్కారం ), రసాంతరం
*అంగదుడు - వాలి పుత్రుడు.
తల్లి తార.
కిష్కింధకు సుగ్రీవుడు
రాజయ్యాక ఇతడు యువరాజయ్యాడు.
రాముడు లంక చేరాక,
అంగదుడు రావణుని వద్దకు దూతగా వెళ్లాడు.
నీలుడు - సుగ్రీవుని
సేనాధిపతి. మహాబలవంతుడు.
సుగ్రీవుడు - స్త్రీ రూపంలో ఉన్న ఋక్షవిరజునియందు సూర్యునివల్ల
జన్మించిన వానరుడు.
వాలి తమ్ముడు.
హనుమంతుడు ఇతని మంత్రి.
వైదేహి - విదేహ రాజ పుత్రిక = సీత.
జానకి - జనకుని కూతురు = సీత.
మైథిలి - మిథిల రాజకుమార్తె = సీత.
మార్జాలం - పిల్లి.
చడీ చప్పుడు లేకుండా,
ఎవరి కంటా పడకుండా సంచరించటం పిల్లి స్వభావం.
కాబట్టి హనుమంతుడు పిల్లి
ప్రమాణంలోకి తన రూపాన్ని కుదించుకొన్నాడని తలచవచ్చు
ప్రదోషం - మునిమాపు.
దోషాయాః ప్రారంభః ప్రదోషః
దోష అనగా రాత్రి.
దాని యొక్క ప్రారంభం ప్రదోషం.
ఇది ఈశ్వరునికి ఇష్టమైన
సమయం. ఈ సమయంలో ఈశ్వర ప్రార్థన చాల మంచిది.
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకియే ఆదికావ్యే
సుందరకాండే ద్వితీయస్సర్గః (2)
శుభం భూయాత్