పల్లవి. కట్టు కట్టు మామయ్య గొఱ్ఱు 

ఒడికట్టు రైతన్నబిడ్డా

||చ|| గొఱ్ఱు తోలేదే గొర్మానుకొండొల్లు

సాల్లు పాసేదే సంకలాప్రమొల్లు

విత్తనమేసేదే వీరాయి పల్లొల్లు

॥చ|| మెట్లగొట్టోదీ మెట్టుపల్లెల్లలూ

కలుపుతీసేదీ కన్నమడకలొల్లు

ఎత్తిపోసేదీ ఏల్పనూరొల్లు.

॥చ|| కోతకూసేది కోవెలకుంట్లొల్లూ

కట్టగట్టేదీ కడుమూరొల్లూ

గూళ్ళువేసేదీ గూడూరొల్లూ

కవి, ఆమళ్లదిన్నె గోపీనాథ్ గారు రాయలసీమప్రాంతంవారు.

(అప్పరాశ్చెరువు, 

బత్తలపల్లె మండలం, 

అనంతపురం జిల్లా)

కాబట్టి వారి రాయలసీమ ప్రాంత 

మెట్ట వ్యవసాయవిశేషాలను 

వారి మాండలికాలతో కలిపి

ఈ గేయం వ్రాశారు.

కట్టు కట్టు మామయ్య గొఱ్ఱు

= (మామయ్యతో అంటున్నట్లుగా)

మామయ్యా! గొఱ్ఱు కట్టు

(గొఱ్ఱు అంటే

దున్నటానికి, విత్తటానికి పనికివచ్చే పరికరం. కొద్దిగానే పదునై సులువుగా తెగేట్లు ఉంటే గొర్రుతో దున్నుతారు. 

నాగలితో ఒకచాలే దున్నటానికి వీలవుతుంది.

గొర్రుతో మూడునుంచి ఎనిమిదిదాకా చాళ్ళు పడతాయి. మెట్టనేలల్లో చేసే సేద్యం.)

ఒడికట్టు రైతన్నబిడ్డా!

= ఒడికట్టు అంటే ప్రయత్నించు

(సేద్యపు పనికి)పూనుకో!

(రైతు పదమే అన్యదేశ్యం.

ఇక రైతన్న అన్నది 

రాజకీయవాదుల ఆధునిక సృష్టి.)

గొఱ్ఱు తోలేదే గొర్మానుకొండొల్లు 

గొఱ్ఱు తోలే వాళ్లు ఎవరూ అంటే

గొర్మానుకొండొల్లు 

గోరుమానుకొండ అనే ఊరి

(నుండి వచ్చిన)వాళ్లు

(మిగిలినవి కూడా ఇలాగే)

సాల్లు పాసేదే సంకలాప్రమొల్లు

(సాల్లు అంటే చాలుకు బహువచనం.

చాలు పోయు = నాగలి/గొఱ్ఱు మొదలైన పరికరాలతో దున్నినప్పుడు నేల తెగిన పొడుగు)

చాలు పోసేది ఎవరూ అంటే సంకలాప్రమొల్లు

= శంకలాపురం ఊరివాళ్లు

విత్తనమేసేదే వీరాయి పల్లొల్లు

విత్తనాలు వేసేది

వీరే(రాయి)పల్లి ఊరివాళ్లు

మెట్లగొట్టోదీ మెట్టుపల్లెల్లలూ

మెట్టు అంటే 

దంతెనగుజ్జుకు బిగించిన ఇనప పలుగు.

(కోస్తా జిల్లాల్లో పొలాల్లా కాదు 

రాయలసీమవి గట్టినేలలు.

కలుపు మొక్కల్ని మెట్టుతో కొడతారు.

దాంతో అది వేళ్లతో వస్తుంది.)

ఈ మెట్టుగొట్టేవాళ్లు

మెట్టుపల్లె ఊరివాళ్లు.

కలుపుతీసేదీ కన్నమడకలొల్లు

వాళ్లు కొట్టిన తర్వాత 

ఆ కలుపును తీసేది 

కన్నమడకల ఊరివాళ్లు

ఎత్తిపోసేదీ ఏల్పనూరొల్లు

నీటిని ఎత్తిపోయడం అన్నమాట.

గుంటల్లో లేక దొనల్లో ఉన్న నీటిని 

మెరక పొలాలకు

ఏతాంతోనో కపిలతోనో తోడి పొయ్యడం

ఎత్తిపోసేది

వేల్పనూరు అనే ఊరివాళ్లు

కోతకూసేది కోవెలకుంట్లొల్లూ

కోత అంటే పండిన పైరు కొడవళ్ళతో కొయ్యటం

అలా కోతకూసేది

కోయి(వె)లకుంట్ల ఊరివాళ్లు

కట్టగట్టేదీ కడుమూరొల్లూ

కట్ట = పంట కోసివేసిన తర్వాత కొన్ని ‘ఓదె' లు కలిపి కట్టే మోపు

అలా కట్టగట్టేదీ

కడుమూరు వాళ్లు

గూళ్ళువేసేదీ గూడూరొల్లూ

గూడు అంటే 

అడుగున స్తూపకారంగాను, 

పైన కోసుగాను ఉండేట్టు పేర్చిన 

పెద్ద కుప్ప.

జొన్న, కొర్ర, సజ్జ మొ. పైర్లు కోసి, 

ఒక చోట ఇలా కుప్ప వేస్తారు.

కుప్పను రాయలసీమలో గూడు అంటారు.

ఈ విధంగా గూళ్ళువేసేది

గూడూరు వాళ్లు 

(ఆ యా ఊళ్లన్నీ రాయలసీమ జిల్లాల్లోనివి.)

వ్యవసాయవిశేషాలతో పాటు

తన రాయలసీమ ఊళ్లను స్మరించుకోవడం

తద్ద్వారా అందఱికీ ఉపాధి కల్పించడం,

వ్యవసాయం సమిష్టిసృష్టి అని చెప్పడం, 

కవి రచనాసంకల్పం.

(అని నేను అనుకొంటున్నాను.)

ఏమైనా అర్థమయ్యేలా వ్రాశానో లేదో చెప్పండి.

మంగళం మహత్