స నానాకుసుమైః కీర్ణః అనేక రకాల కుసుమా*లతో, మొలకలతో, మొగ్గలతో
కపిస్సాంకురకోరకైః | కప్పబడిన హనుమంతుడు,
శుశుభే మేఘసంకాశః (రాత్రులందు) మిణుగుఱుపురుగులతో
ఖద్యోతైరివ పర్వతః || 51 || కూడిన పర్వతంలా దీపించాడు.
విముక్తాస్తస్య వేగేన ఆయన నుండి విడివడి, పూలను విడచి,
ముక్త్వా పుష్పాణి తే ద్రుమాః | ఆత్మీయులను కొంతదూరం* అనుసరించి,
అవశీర్యంత సలిలే వెనుతిరిగిన మిత్రుల్లా,
నివృత్తాస్సుహృదో యథా || 52 || ఆ చెట్లన్నీ నీటిలో పడ్డాయి.
లఘుత్వేనోపపన్నం తత్ తేలిక కాబట్టి, పూలు
విచిత్రం సాగరే౭పతత్ | ఆయన వేగానికి మఱికొంత దూరం అనుసరించి,
ద్రుమాణాం వివిధం పుష్పం విచిత్రంగా సాగరం*లో పడ్డాయి.
కపీవాయుసమీరితం | అపుడా అర్ణవం (సముద్రం)
తారాశతమివాకాశం అసంఖ్యాకతార*లతో కూడిన
ప్రబభౌ స మహార్ణవః || 53 || ఆకాశం అయ్యింది.
పుష్పౌఘేణానుబద్ధేన తన శరీరాన్ని అంటుకొని ఉన్న
నానావర్ణేన వానరః | రంగురంగుల పూలతో
బభౌ మేఘ ఇవాకాశే అతడు, ఆకాశంలో
విద్యుద్గణవిభూషితః || 54 || మెఱపుతీగెలతో కూడిన మేఘంలా మెఱశాడు.
తస్య వేగసమాధూతైః ఆయన వేగానికి
పుష్పైస్తోయ మదృశ్యత | చెల్లాచెదరై పడిన పువ్వులతో సముద్రజలం,
తారాభిరభిరామాభిః ఉదయిస్తున్న, అందమైన తారలతో
ఉదితాభి రివాంబరమ్ || 55 || అలరారే అంబరంలా కనబడింది.
తస్యాంబరగతౌ బాహూ బాగా చాపబడిన
దదృశాతే ప్రసారితౌ | (గొప్ప వ్రేళ్ళు గల) ఆయన బాహువులు,
పర్వతాగ్రా ద్వినిష్క్రాంతౌ పర్వతశిఖరంనుండి వెలువడిన
పంచాస్యావివ పన్నగౌ || 56 || అయిదుతలల పాముల్లా కనబడ్డాయి.
పిబన్నివ బభౌ చాపి (సముద్రానికి దగ్గరగా పోతున్నప్పుడు)
సోర్మిమాలం మహార్ణవం | సముద్రాన్ని త్రాగుతున్నవాడిలా
పిసాసురివ చాకాశం (దూరంగా పోతున్నప్పుడు)
దదృశే స మహాకపిః || 57 || ఆకాశాన్ని పానం చేసేవాడిలా అనిపించాడు.
తస్య విద్యుత్ప్రభాకారే మెఱపుల్లా మెఱసే
వాయుమార్గానుసారిణః | ఆయన నయనాలు రెండూ
నయనే విప్రకాశేతే పర్వతంపై ఉన్న రెండు అగ్నుల్లా ఉన్నాయి.
పర్వతస్థావివానలౌ || 58 || (పర్వతంపై రెండగ్నులుంటే ఎలా ఉంటుందో అలా)
పింగే పింగాక్షముఖ్యస్య పింగళవర్ణం*తో (గోరోచనం)
బృహతీ పరిమండలే | గుండ్రంగా విశాలంగా ఉన్న
చక్షుషీ సంప్రకాశేతే ఆయన నేత్రాలు
చంద్రసూర్యావివోదితౌ || 59 || ఉదయిస్తున్న సూర్యచంద్రు*ల్లా భాసిల్లాయి.
ముఖం నాసికయా తస్య ఎఱ్ఱని నాసిక గల ఎఱ్ఱని ముఖం
తామ్రయా తామ్రమాబభౌ | సంధ్యా*రాగసంశోభితమైన
సంధ్యయా సమభిస్పృష్టం సూర్యమండలంలా ప్రకాశించింది.
యథా తత్సూర్యమండలమ్ || 60 ||
లాంగూలం చ సమావిద్ధం ఎగిరిపోతున్న ఆయన వాలం,
ప్లవమానస్య శోభతే | మహోన్నతంగా నిలచి,
అంబరే వాయుపుత్రస్య పైకెత్తబడిన
శక్రధ్వజ ఇవోచ్ఛ్రితః || 61 || శక్ర*ధ్వజం (ఇంద్రధ్వజం)* లా శోభించింది.
లాంగూలచక్రేణ మహాన్ మహాత్ముడు, తెల్లనిపలువరుస గలవాడు,
శుక్లదంష్ట్రో౭నిలాత్మజః | మహాప్రాజ్ఞుడు* అయిన ఆ అనిలాత్మజుడు,
వ్యరోచత మహాప్రాజ్ఞః చక్రాకృతిలో ఉన్న తోకతో కూడి,
పరివేషీన భాస్కరః || 62 || పరివేషం*తో ఉన్న భాస్కరునిలా తేజరిల్లాడు.
స్ఫిగ్దేశేనాభితామ్రేణ తోక యొక్క ప్రారంభప్రదేశం ( కటిప్రదేశం)
రరాజ స మహాకపిః | ఎఱ్ఱగా ఉండడంతో
మహతా దారితేనేవ రెండు బద్దలుగా చేయబడిన
గిరిర్గైరికధాతునా || 63 || ధాతుశిల కల్గి ఉన్న పర్వతంలా విరాజిల్లాడు.
తస్య వానరసింహస్య ఆయన బాహుమూలాల ద్వారా
ప్లవమానస్య సాగరం | ప్రసరిస్తున్న వాయువు
కక్షాంతరగతో వాయుః మేఘగర్జనలా ధ్వనిస్తోంది.
జీమూత ఇవ గర్జతి || 64 ||
ఖే యథా నిపతంత్యుల్కా పొడవైన తోకతో ఉత్తరంనుండి దక్షిణానికి (లంకకు)
హ్యుత్తరాంతాద్వినిస్సృతా | సాగిపోతున్న ఆయన
దృశ్యతే సానుబంధా చ ఆకాశంలో ఉత్తరాన పొడమి, దక్షిణదిశగా రాలే
తథా స కపికుంజరః || 65 || (లంకలో వ్రాలే) తోకచుక్క*లా కనిపించాడు.
పతత్పతంగసంకాశో సూర్యునితో సమానంగా
వ్యాయతశ్శుశుభే కపిః | ఆకాశంలో సాగిపోతున్న ఆ విశాలదేహుడు
ప్రవృద్ధ ఇవ మాతంగః కక్ష్య*యందు బంధింపబడిన
కక్ష్యయా బద్ధ్యమానయా || 66 || దీర్ఘమాతంగం (పెద్ద ఏనుగు) లా ఉన్నాడు.
ఉపరిష్టాచ్ఛరీరేణ ఆయన దేహం - ఆకాశంలో,
ఛాయయా చావగాఢయా | నీడ - సముద్రంలో ఉండడంతో,
సాగరే మారుతావిష్టా క్రింది కొంత భాగం నీటిలో మునిగి, పైభాగం తేలుతూ,
నౌరివాసీ త్తదా కపిః || 67 || పవనప్రభావాన పోతున్న ఓడలా కనిపించాడు.
యం యం దేశం సముద్రస్య ఆతడు దాటిపోతున్న సముద్రప్రాంతాలన్నీ,
జగామ స మహాకపిః | ఆ ప్రబలవేగానికి అల్లకల్లోలాలై,
స స తస్యోరువేగేన (తిరుగుడు పడి, నురుగు విడుస్తూ
సోన్మాద ఇవ లక్ష్యతే || 68 || పైకెగురుతున్న జలంతో)
ఉన్మాదభరితాలయ్యాయి.
(చిత్తభ్రమను పొందినట్లయ్యాయి.)
అలాగే లంకలోని ప్రదేశాలు,
వాటిలోని జనం,
రావణాదులు,
హనుమంతుని చేష్టలకు ఉన్మాదులవుతారని చెప్పవచ్చు.
సాగరస్యోర్మిజాలానా కొండంత ఎత్తుకు ఎగురుతున్న
మురసా శైలవర్ష్మణాం | సముద్రతరంగాల్ని తన ఱొమ్ముతో నెట్టుతూ,
అభిఘ్నంస్తు మహావేగః వాటిని ఛిన్నాభిన్నం చేస్తూ,
పుప్లువే స మహాకపిః || 69 || మిక్కిలి వేగంగా ఆకాశంలో తేలి,పోతున్నాడు.
కపివాతశ్చ బలవాన్ బలమైన ఆయన గమనవేగవాయువు,
మేఘవాతశ్చ నిస్సృతః | మేఘాలగాలి రెండూ కలసి,
సాగరం భీమనిర్ఘోషం భయంకరఘోషలతో ఘూర్ణిల్లుతూన్న సాగరాన్ని
కంపయామాసతుర్భృశమ్ || 70 || ఇంకా కంపింపజేశాయి.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
* కుసుమం - భ్రమరాలతో కూడిన పుష్పాన్ని కుసుమం అనాలి.
* బంధువులు ఇంటికి వచ్చి, తిరిగి పయనమైనప్పుడు వారిని నీటి సమీపం వఱకు దిగబెట్టాలి.
అనగా చెఱువు వఱకు. తరువాత ఇక పోగూడదు. ఇంటికి వచ్చేయాలి.
* సాగరం - "సగరపుత్రైః ఖాతస్సాగరః" - అనగా సగరపుత్రులచే త్రవ్వబడినది.
సగరుడు షట్చక్రవర్తులలో ఒకడు. ఈయనది సూర్యవంశం.
కేశిని, సుమతి అనువారలు ఇతని భార్యలు.
కేశిని యందు అసమంజసుడు అనే ఒక కుమారుని,
సుమతియందు అరవైవేలమంది పుత్రులను ఇతడు కన్నాడు.
ఒకసారి అశ్వమేధయాగం చేస్తూ యాగాశ్వం వెంట పుత్రులను పంపాడు.
ఇంద్రుడు ఆ అశ్వాన్ని రసాతలాన తపస్సు చేస్తున్న కపిలముని ఆశ్రమాన కట్టించాడు.
సగరుని పుత్రులు అంతా వెతికి,
సముద్రంలో అశ్వమున్నదేమో అని దాన్ని వేయి యోజనాలు త్రవ్వారు.
సగరపుత్రులచేత త్రవ్వబడి, విశాలం చేయబడినది గాన అప్పటి నుండి,
సాగరం అని జలధి పిలువబడింది.
* తారలు - దీనియందు నావికులు తరింతురు.
అంటే తారలసహాయంతో నావికులు సాగరాన్ని దాటతారు.
* పింగళవర్ణం - నలుపు పసుపు వన్నెలు కలసిన రంగు.
* చంద్రుడు - అత్రి మహర్షికి, అనసూయకు బ్రహ్మంశను జన్మించినవాడు.
అని మార్కండేయపురాణం. దత్తాత్రేయచరిత్రలు చెప్తాయి.
క్షీరసాగరమథనంలో జన్మించాడని భారతం.
దక్షుని కుమార్తెలు ఇరవైఏడుమంది (అశ్విన్యాది నక్షత్రాలు) ఇతని భార్యలు.
వారిలో రోహిణియందు ఎక్కువ అనురాగం చూపించడంతో,
దక్షుని శాపానికి గురయ్యాడు. దానిప్రకారం వృద్ధిక్షయాలు పొందుతూంటాడు.
తిథులకు, మనస్సుకు, ఔషధులకు, సస్యాలకు కారకుడు.
నవగ్రహాల్లో ఒకడు.
భూమికి ఉపగ్రహం అని సైన్స్.
* సంధ్య - అహోరాత్రాలచే సంధింపబడేదాన్ని
దేనియందు లెస్సగా ధ్యానం చేస్తారో దాన్ని సంధ్య అంటారు.
అహోరాత్రాలు అంటే పగలూ రాత్రీ.
ప్రొద్దు (సూర్యుడు) పొడుచుటకు ముందు ఐదు గడియల వఱకును - ప్రాతస్సంధ్య.
ప్రొద్దు క్రుంకిన పిదప మూడు గడియల వఱకును గల కాలం - సాయంసంధ్య.
పగటియొక్క మధ్యభాగం - మధ్యాహ్నస్సంధ్య.
* శక్రుడు - దుష్టుల్ని జయించడంలో శక్తి కలవాడు. ఇంద్రుడు.
* శక్రధ్వజం - ఇంద్రధ్వజం. వైజయంతం అని పేరు.
ధ్వజం అంటే టెక్కెం / జెండా.
* మహాప్రాజ్ఞుడు - ప్రాజ్ఞుడు అంటేనే మిక్కిలి తెలిసినవాడు.
ఇక మహా అంటే మీరే ఆలోచించండి.
* పరివేషం - చుట్టూ కాంతి వలయం ఉంటే దాన్ని పరివేషం అంటారు.
* తోకచుక్క - అరిష్టసూచకం అని పెద్దలంటారు.
* కక్ష్య - ఏనుగు నడుమున కట్టే మోకు.
మోకు = లావుత్రాడు.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
రామరక్షాం పఠేత్ ప్రాజ్ఞః పాపఘ్నీం సర్వకామదాం |
శిరో మే రాఘవః పాతు ఫాలం దశరథాత్మజః || 4 ||
శుభం భూయాత్
కామెంట్‌లు లేవు:
కామెంట్‌ను పోస్ట్ చేయండి